Waarom is de Waddenzee Unesco Werelderfgoed? Wat zijn daarvoor de criteria en wat zijn zoal de opgaven om deze status recht te doen en te behouden? Secretaris Bernard Baerends van het Common Wadden Sea Secretariat trapt de dag af met een inleiding waarin de voornaamste pijlers van de werelderfgoedstatus de revue passeren.
“Ik heb een kleine vijftien minuten, zo is verzocht, dus ik beperk me tot de hoofdlijnen van de gemaakte presentatie”, aldus de secretaris van het in het Duitse Willemshaven gevestigde secretariaat. Om in waddensferen te raken, liet hij eerst enkele fragmenten zien van de door Ruben Smit gemaakte film over het waddengebied. De beelden illustreren wat het gebied zo bijzonder en belangrijk maakt. De wadden is niet alleen het grootste, aaneengesloten Europese getijdengebied, maar vooral van grote waarde voor de biodiversiteit – “het zit barstensvol leven” – en fungeert als een essentieel toevluchtsoord voor vogels. Los van de unieke natuurwaarden, maken de rust, ruimte en uitgestrektheid het verdronken landschap tot een onvergetelijke ervaring voor bezoekers, zo besluit het filmpje.
Criteria WHO
De basis voor het verlenen van de Werelderfgoedstatus werd in 1978 gelegd toen de trilaterale samenwerking tussen Nederland, Duitsland en Denemarken tot stand kwam met de volgende verklaring:
“To achieve, as far as possible, a natural and sustainable ecosystem in which natural processes proceed in an undisturbed way.”
Het zou tot 2009 duren voordat het Nederlandse en Duitse waddengebied de Werelderfgoedstatus verdienden, vijf jaar later gevolgd door het Deense deel. “Om voor het predicaat in aanmerking te komen, moest aan drie kwalificaties worden voldaan, vertelt Baerends. Zo moest het gebied aan minstens één van de vier WHO-criteria voldoen. “We voldeden echter aan drie van de vier criteria, namelijk unieke geologische, biologische en ecologische processen. Het vierde criterium ‘exceptionele natuurlijke fenomenen en landschappelijk schoonheid’, is niet in de aanvraag meegenomen.” Drie was meer dan genoeg.
Aan beide andere kwalificaties – zijnde groot en compleet genoeg – en het door (gezamenlijke) inspanningen veilig stellen van bescherming en beheer werd ook voldaan. Het laatste dankzij de eerder genoemde en tot stand gekomen trilaterale samenwerking.
Opgaven
De status brengt echter ook verantwoordelijkheden met zich mee, met als belangrijkste de instandhoudingsplicht. Een uitdaging gezien de diversiteit aan economisch getinte activiteiten in het gebied, denk aan scheepvaart, visserij, energiewinning en toerisme, die het natuurlijk evenwicht (kunnen) verstoren. Ter bescherming van het gebied heeft het Werelderfgoedcomité dan ook een aantal opdrachten meegeven, vertelt Baerends.
“Een daarvan is het vaststellen en implementeren van een strategie voor duurzaam toerisme.” Volgens de secretaris slaagt het gebied daar inmiddels goed in. Zo blijkt uit het meest recent gehouden (trilateraal) bezoekersonderzoek dat 96% van de bezoekers bekend is met de Werelderfgoedstatus van het gebied en dat 50% van de bezoekers dat ook laat meewegen in hun keuze van reisbestemming.
Ook de instandhouding van de trekvogelroute is een belangrijk aandachtspunt. Het waddengebied wordt jaarlijks door tussen de 10 en 12 miljoen trekvogels bezocht die hier tijdens hun vlucht van de Arctic naar Afrika rusten en foerageren. Om uitspraken over de instandhouding van soorten te kunnen doen, is een monitoringsprogramma opgezet waar 36 landen op de trekroute aan deelnemen. Goed voor 1000 meetlocaties en 13.000 tellers. Een dergelijk instrument is nodig om gericht en op de juiste locatie(s) maatregelen te kunnen treffen. Ook in het waddengebied.
Derde en laatst uitgelichte opdracht is te komen tot één integraal beheerplan voor het hele waddengebied, waarin niet alleen door menselijk handelen veroorzaakte drukfactoren, maar ook de gevolgen van klimaatverandering worden meegenomen en –gewogen én zichtbaar worden gemaakt, aldus Baerends. Het zogenaamde Wadden Sea Quality Status Report, dat voorziet in een enorme hoeveelheid aan data, verspreid over vijf thema’s en dertig hoofdpunten, biedt hiervoor de nodige input. Aan de bestuurders en beheerders deze te benutten voor het opstellen van adequaat beleid en toezicht.